Rrugë shkrimtarësh, rrugë hajdutësh!

“E sheh atë pompën e benzinës aty lart mbi semaforin në udhëkryq? Aty, pikërisht aty, është ai vendi. Të kam treguar. Sa e tmerrshme ishte. Të sulmosh një grua! Në buzë të mbrëmjes. Në mes të Berlinit! Në rregull. E pranoj. Një sulm në kuptimin e plotë të fjalës nuk ishte por një sprovë për vjedhje. Dhe kjo është edhe më keq. Besoma… Unë shkoj të paguaj benzinin tek sporteli dhe kur kthehem çfarë të shoh? Tre të rinjë rusë të cilët flisnin gjermanisht mes vedi. Futem brenda në veturë dhe vërej që nuk janë çelësat e makinës në vendin ku i kisha lënë. Kthehem edhe njëherë tek sporteli ku kisha bërë pagesën dhe e pyes punëtorin e pompës në mos kam harruar diçka. “Jo, jo…”, më përgjigjet ky si i përgjumur. Pastaj kthehem tek makina dhe drejtohem nga rusët e rinjë dhe i pyes në mos kanë parë dikund këtu pari çelësa makinash… “Jo nuk kemi parë ne asgjë… Pse na drejtoheni neve!”, më thotë më i gjati prej tyre me një gjermanishte e cila nga avioni vërehet që ka akcent të fortë rus. Nuk di çfarë të bëj. Nxjerri nga xhepi celularin dhe thërras shërbimin për rregullimin e makinave. Rusët u zhdukën. Pas gjysmë ore erdhën ata të ADAC-së dhe ma sollën makinën para derës së shtëpisë. Ma ndërruan çelësin dhe ikën duke më përshëndetur.

Tash e tutje kam vendosur që më të mos bëj rrugë të shkurtëra, sidomos nëpër Berlin, me makinën time. Më mirë taksi ose tramvaj.

Të mërzita me historira rusësh? E di, e di. Nuk kam nevojë të të pyes. E ndiej këtë gjë.

Por meqë jemi tek rusët dhe ende në rrugën time të madhe. A të kam treguar ndonjëherë për Moztzstarße-n? Besoj që jo. Shpresoj ke dëshirë të ecim pak. Disa qindra metra. Dyqind apo treqind. Më tepër nuk e besoj të jenë. Edhe nëse bie shi nuk prish punë. Mund të thajmë flokët tek unë në apartament.

Tashti të ecim. Shikoje atë librarinë aty. Është nga më të njohurat në “Schoeneberg” (Bregu i bukur). Dy pronarët, Klausin dhe Johannan i njoh qe sa vite. Para ca javësh isha për të porositur një libër të vjetër. Dhe ashtu shkarazi i pyes, e dini ju se kush ka banuar për disa vite me radhë aty ku është tashti Kopshti i fëmijëve? Jo më përgjigjen ata. Si, si nuk e dini që Vladimir Nabokovi ka jetuar për disa vite të ekzilit pikërisht në atë shtëpi në të cilën Nabokovi kishte shkruar tregimet dhe esetë e tij të ekzilit? Të dy, Klausi dhe Johanna ishin më tepër se të entuziazmuar. U morëm vesh që njëherë të ulemi dhe të mendojmë si ta bëjmë një lexim apo diskutim për Nabokovin në librarinë e tyre. Unë e kam ndërmend t’ju propozoj që librarinë e tyre ta emërojnë “Nabokov”! Ndoshta edhe pajtohen. Ku di unë. Ta shohim.

Tashi jemi vetëm 200 metra larg nga Nabokovi. Shikoje këtë pllakë përkujtimore. E njeh këtë poete? Besoj të kemi folur ndonjëherë. Është Else Lasker-Schüler. Nga më të dashurat e mia. Edhe sot e kësaj dita nuk do ta harroj çastin kur qesh vendosur në apartamentin tim dhe pronari më tha që do ta kem fqinje shtëpinë në të cilën Else Lasker-Schüler kishte banuar. A të kujtohen ato vargjet e saj të famshme “Kur bota ende ishte e re/dhe Zoti baba i ri!”… Oh ta them që siç më dridhet zëri ashtu e ndiej edhe trupin sa herë që jam para kësaj pllake përkujtimore…

Të ikim prej këtu sepse nuk mundem më. Thjesht nuk mundem të duroj vetëm kur e imagjinoj se çfarë monstrash duhet të kenë qenë baballarët tanë për atë që kanë bërë ndaj hebrenjve.

Ja posa ta kalojmë udhëkryqin do të shkojmë edhe tek një hebre. Ödön von Horváth. Këtu, në këtë ish-pansion ka jetuar më shumë se një vit! Dhe pastaj iku për Paris ku gjeti vdekjen. E din edhe ti si ka vdekur. Një ditë me shi në rrugë të Parisit. Një lis që furtuna e nxjerr nga dheu me gjithë rrënjë. Bie mbi Ödön von Horváth-in e gjorë! Jo jo. Ndoshta nuk ishte i gjorë. Me fat ishte. Më mirë që kishte vdekur ashtu sesa të kishte përfunduar si të gjithë hebrenjtë tjerë në ndonjë furrë të Kampeve të Përqëndrimit, që baballarët e mi e kishin ngritur. Sa bizare apo jo? Që njerëzit të piqen në furra si drunjtë, si gëlqërja! Të ikim tashti sepse nuk mundem më. Nuk e di çfarë kam. Jam disi e trazuar më shumë sesa do të duhej. Mendoj… gadi rregullisht i takoj këto tre vende të këtyre njerëzve dhe asgjë… Nuk trazohem. Përkundrazi. Jam disi krenare që së paku përpiqemi t’i kujtojmë. Dhe me këtë kujtim të nderojmë diçka që na peshon aq rëndë mbi supe.. Kurse tashti, kur ka rënë kjo natë e thellë dhe t’i tregoj këto vende ndjehem më shumë se e trazuar. Nuk e di as vet pse. Ndoshta pse pikërisht ty të flas për këtë gjë. Jo për hajdutët rusë, jo. Për këta shkrimtarët. Për afrinë që e ndjejmë tashti në këto çaste me ta…. Ikim. Të lutem. I sheh pikat e para të shiut. Nuk do kemi nevojë t’i thajmë flokët.

Çfarë vere don të pish? Të kuqe apo bardhë? Unë do thoshja të kuqe. Shkon këtë mbrëmje të çuditshme më shumë…”.