Më falni, çfarë dite është sot?

Ishte ajo verë e vitit 2004. Me gruan dhe vajzën 20 muajshe jetonim në një fshat të vogël dhe moçëm në jugperëndim të Gjermanisë. Edhepse kishte më shumë se dy vite që isha në atë vend, vetëm atë verë e mora vesh që atë stinë festohej 750 vjetori i ekzistencës së fshatit. Ngado shiheshin pllakata për manifestime dhe koncerte që shënonin këtë përvjetor. Të them të drejtën, as sot e kësaj dite nuk e kuptoj aq mirë sesi ky vend mund të jetë aq i vjetër. Sepse pos një kishe katolike impozante (për të thuhet që është më e madhja në përmasa të një fshati në tërë Evropën) diçka tjetër kur puna e arktikturës është në pyetje, nuk kishte që do të më bindte që ky vend ishte aq i vjetër. Sidoqoftë, këta njerëz me siguri që kishin arsye dhe sidomos dëshmi, që ta festojnë 750 vjetorin….

Me familjen time të vogël jetoja në një lagje në periferi. Në të majtë, vetëm 20 metra përtej shtëpisë ishte rruga kryesore, kurse në të majtë ishin fushat që shtriheshin pambarim. Fusha në të cilat mbilleshin grurë, dredhëza, sallata të lloj-llojshme, lule, rrepa e çka jo tjetër.

Gruaja atë verë punonte në një firmë të madhe të sigurimeve kurse unë rropatesha me ca përkthime të cilat duhej t’i bëja për disa revista të vogla të cilat paguanin aq pak. Më tepër mjaftohesha me faktin që kisha diçka të bëja sesa me honoraret mizerable. Njëra nga revistat, duke qenë që atë verë shënohej 100 vjetori i vdekjes së Anton Çehovit, më kishte kërkuar të përktheja diçka nga shkrimtari i madh rus… E bëja këtë gjë me kënaqësi. Njërit prej redaktorëve të revistës i kisha thënë që gjëja për të cilën edhe sot e kësaj dite vazhdon të më mbetet e paqartë tek Çehovi, ishte ajo që nuk mund ta shpjegoja në asnjë mënyrë se çfarë e kishte shtyer “shkrimtarin që kishte jetuar aq pak dhe shkruar aq shumë”, që dy fjalët e fundit që në spitalin gjerman në Badenweiler i kishte thënë- në gjermanishte, ishin “Ich sterbe” (“Po vdes”).

“Mund të shkruani për këtë gjë edhe vet”, më tha redaktori në telefon.

“Nuk e di, nuk e besoj që mundem të gjej ndonjë shpjegim. Me supozime apo spekulime nuk dua të merrem”, i thash duke iu falenderuar për besimin.

“Si të doni, kohë keni edhe një muaj. Vendosni vet!”, ma ktheu ai dhe pasi u përshëndetëm, kjo punë mbeti si e hapur.

Unë as që mendoja të merresha me këtë gjë. Më mjaftonin ato pak përkthime që provoja t’i bëja.

Edhe ashtu kohën e kisha të reduktuar tej mase. Paradite- e kjo ishte koha kur mund të punoja më së shumti, më duhej të merresha me gocën sepse gruaja duhej të shkonte në zyre. Vogëlushja kishte filluar të ecte, kohë pas kohe fliste edhe ndonjë fjalë, dhe çdo ditë e re, ishte më tepër se një nxitje. Për të bota fillonte dalngadalë të hapte krihët dhe ajo duhej të shtrihej në gjiun e saj.

Një ritual i paikshëm për gocën time dhe mua, ishin shëtitjet e mëngjesit. Natën merresha me Çehovin kurse paradite, ashtu i përgjumur, ngisja karrocën në rrugët e qeta të fshatit tonë në të cilin jeta ecte aq ngadalë.

Ajo orë shëtie, e cila zakonisht ngjante nga 9 deri në 10, ishte një orë paqeje mes meje dhe qenies së vogël. Ajo bënte ekspeditën e saj duke vështruar shtëpitë, makinat, njerëzit në rrugë e dritare të shtëpive të tyre, kurse unë provoja të shihja ndonjë risi që në fshat, apo tek fytyrat e njerëzve që i takoja çdo ditë, mund të ngjante. Mirëpo rrallë, fare rrallë mund të shihja diçka për të cilën vetes mund t’i thoshja që “këtë gjë apo këtë njeri nuk e kam parë dje”.

Kështu vazhdonin shëtitë tona nga rruga jonë e qetë, në qendër të fshatit ku ishte kisha dhe pranë saj një tabelë e bukur e xhamit në të cilën, pos njoftimeve për festën e fshatit vendoseshin edhe lajmërimet për të vdekurit. Tashmë e kisha bërë zakon që të ndalesha para asaj tabele dhe të shikoja lajmërimet për të vdekurit. Nuk ndërronin shpesh, por edhe të rralla nuk mund të thuhej që ishin. Nuk e di as vet pse më kishte kapluar ky ves. Sepse edhe ashtu nuk e njihja askënd në atë vend. Zakonisht më bënte përshtypje që shumica prej të vdekurve ishin njerëz të moshuar, mëse të moshuar. 70 e më shumë vjeçar… Dhe, kur tashti mendoj për atë gjë, mendoj që pikërisht ky fakt që ata njerëz vdiqnin aq të moshuar, më bënte të ndalesha para tabelës. Paramendojeni po të kishte jetuar edhe Çehovi si këta pleq gjermanë…

Njërën prej mëngjeseve, prej atyre kur qysh në atë pjesë të ditës mund të ndjehej që ajo vapë e lagësht pasdite do të sillte ndonjë rrebesh apo stuhi, me vogëlushen time, duke kaluar pranë një ndërtese të vogël ku zakonisht jetonin pleq, një grua e moshuar e cila kishte dalur në dritare, m’u drejtua me fjalët “Më falni, çfarë dite është sot?”. Njëherë ngurrova nëse më ishte drejtuar mua. Kur shikova që askush nuk ishte pranë dritares së saj, iu përgjigja shkurt “E premte është sot”. Nuk dëgjova as falenderim as asgjë prej saj.

Nga ajo ditë, pothuajse çdo ditë që me gocën bënim shëtinë pranë ndërtesës së vogël të pleqve, plaka na priste me pyetjen e njejtë. Dhe unë gjithmonë i jepja të njejtën përgjigje, “është e premte”, i thoshja i qetë, pa pritur falenderim prej saj.

Derisa pas disa javësh, kur ndërtesa kishte filluar nga ca mjeshtër të renovohej, plaka më nuk dukej gjëkundi në dritare. As pasi shtëpia u lye plaka më nuk shihej gjëkundi. Në tabelen e njoftimeve pranë kishës vazhdonin të jepeshin lajmërimet për të vdekurit. Mendoja në plakën dhe Çehovin.